Jak to powiedzieć?

Językiem zajmuję się na co dzień od wielu, wielu lat. Podchodziłam do tego tematu z wielu strony, starałam się patrzeć z różnych perspektyw i jak to w życiu bywa rezultat też był różny. Gdy przyjechałam do Holandii język stał się językami. Od dawna zajmuję się tematem dwujęzyczności, ale ostatnio zainteresowałam się tym, co nietypowe w językach, co swoiste. Chciałam wiedzieć, jakie słowa występują w jednym języku a nie ma ich w drugim. Wiem, że w języku niderlandzkim nie ma odpowiednika słowa „rodzeństwo” a w języku polskim takiego, które oddałoby znaczenia słowa „borrel”- spotkanie znajomych przy piwie lub winie.

Zaczęłam przeszukiwać sieć tropiąc tego typu słowa. Szukałam takich, które występują tylko w danym języku a nie ma ich w innych, ze szczególnym uwzględnieniem języka polskiego. Nie było to trudne, znalazłam ich wiele. Nadal nie wiem, dlaczego nie ma ich w moim języku ojczystym, bo wszystko, co opisują już kiedyś przeżyłam. Dlaczego słowa, które wydają się być tak zwykłe, są cechą charakterystyczną tylko poszczególnych języków?

Tak często starając się sobie coś przypomnieć robimy „pana po’o”, w języku mówionym na Hawajach oznacza to drapanie się po głowie, ale nie takie zwyczajne. Takie, gdy nasze myśli wracają do tego, co wydarzyło się kiedyś.

Nie sposób się nie rozmarzyć słyszą portugalskie słowo „cafuné”, które oznacza czułe przeczesywanie włosów drugiej osoby. Wzruszenie wzrasta słysząc arabski zwrot „Ya'aburnee”, który dosłownie oznacza "pochowaj mnie". Jest to wyrażana słowami nadzieja, że umrze się przed osobą, którą się kocha, aby nie musieć żyć bez niej.

Wyruszając na spacer po lesie możemy poczuć „waldeinsamkeit” (niemiecki) to uczucie bycia samemu pomiędzy drzewami. Gdy już tam jesteśmy możemy dostrzec „komorebi”, tak Japończycy określają promienie słoneczne, które przedzierają się przez liście drzew. Spacerując wystarczająco długo możemy znaleźć się nad jeziorem lub morzem i dostrzec „mangata”, co w języku szwedzkim oznacza malownicze odbicie księżyca na powierzchni wody. Takie, które skłania patrzącego do przemyśleń i refleksji. Jedną z nich może być „aware” (japoński) uczucie żalu z powodu ulotności piękna tej chwili, nietrwałości zjawiska, które zaraz przeminie.

            W Holandii nieraz poczuliśmy tęsknotę za domem, za Polską, w języku niderlandzkim określaną słowem „heimwee”. Nie wiedziałam jednak, że Niemcy mają słowo określające tęsknotę za miejscem, w którym nigdy się nie było „fernweh”.

           Odnalazłam również wiele słów znacznie mniej miłych. Na przykład japońskie „bakku-shan”, które określa kobietę, która wygląda atrakcyjnie jedynie wtedy, kiedy patrzy się na nią z tyłu. Lub pochodzące z tego samego języka słowo „age-otori” opisujące nieszczęsną wizytę u fryzjera, gdzie „po” wygląda się gorzej niż „przed”. Niestety jest również słowo „schadenfreude”, które w języku niemieckim oznacza radość spowodowaną nieszczęściem innych. Choć jeszcze większy smutek wywołuje świadomość potrzeby takiego słowa.

            Każdy rodzic czteroletniego dziecka zgodzi się, że w języku polski powinno być słowo oznaczające to samo, co „poczemuszka” w języku rosyjskim. Opisuje ono osobę, która zadaje bardzo dużo pytań.

Ach, ileż już razy zrobiłam „tsundoku”. Bardzo niechętnie się do tego przyznaję. Japończycy tak nazywają nieprzeczytanie książki po jej kupieniu, co gorsza odkładana jest ona na półkę razem z innymi nieprzeczytanymi woluminami.

Teraz, gdy dni są coraz krótsze a na zewnątrz robi się chłodniej, marzy mi się „hanyauku”, co w języku z afrykańskiej rodziny języków bantu oznacza chodzenie na palcach po ciepłym piasku.

Z wiekiem zdarza się to coraz rzadziej, ale czasem poczuję „mamihlapinatapei” i nie wiem, co zrobić. W języku jagańskim, używanym na południu Ziemi Ognistej w Chile, oznacza to nieobojętne spojrzenie dwóch osób, które pragną ze sobą rozmawiać, ale nie wiedzą, od czego zacząć.

Bardzo spodobało mi się znaczenie słowa „culaccino”, w języku włoskim jest to pozostawiony na stole okrągły ślad po mokrej szklance.

„Gökotta” zdarza mi się bardzo rzadko, może jestem leniuchem, jednak zawsze wolałam późne wieczory od wczesnych poranków.  „Gökotta” w języku szwedzkim oznacza wstanie wczesnym rankiem z zamiarem wyjścia na zewnątrz i posłuchania pierwszego śpiewu ptaków.

I na koniec moje ulubione słowo, którym chcę się przedstawiać: jestem Ilunga! Oznacza ono osobę, która wybacza zniewagę za pierwszym razem, toleruje za drugim i na tym się kończy. Więcej już nie pozwala na coś takiego. To wyraźne wyznaczanie swoich granic. Słowo to pochodzi z języka luba, jednego z języków z grupy buntu.

Język polski jest niezwykle bogaty, to prawda, ale nawet w nim  nie wszystko możemy opisać jednym słowem.